Thực phẩm cho người mỡ máu cao

Mỡ trong máu cao là tình trạng rối loạn chuyển hoá lipid. Chất mỡ trong cơ thể chủ yếu là cholesterol và triglyceride, khi có nồng độ cao trong máu sẽ gây xơ vữa mạch máu dẫn đến tai biến mạch máu não và nhồi máu cơ tim.
nguồn gốc mỡ máu :
Chất mỡ trong cơ thể chủ yếu là cholesterol và triglyceride.
Chất cholesterol trong máu một phần do thức ăn mang lại, nhưng chủ yếu do gan tổng hợp nên. Sau khi ăn thức ăn có nhiều mỡ như thịt mỡ, óc lợn, lòng đỏ trứng, da gà vịt…, mỡ sẽ được hấp thu tại ruột rồi đưa đến gan. Trong cơ thể, gan giống như một nhà máy chế biến mỡ, gan tạo ra nhiều dạng mỡ khác nhau đưa vào máu rồi đến khắp các cơ quan. Có 3 loại cholesterol là VLDL-c, LDL-c và HDL-c. Chất VLDL mang mỡ từ gan đến các bộ phận khác trong cơ thể, sau khi nhường bớt mỡ cho các tế bào thì VLDL sẽ chuyển thành LDL. Chất LDL được xem là thủ phạm chính gây xơ vữa mạch máu nên còn được gọi là cholesterol xấu. Chất HDL được coi cholesterol tốt vì HDL có khả năng lấy bớt cholesterol đọng ở các thành mạch máu, mang về lại cho gan, giúp ngăn ngừa quá trình tạo mảng xơ vữa mạch máu.
Chất mỡ triglyceride chủ yếu do thức ăn mang lại, chiếm đến 90% mỡ triglyceride trong máu. Sau một bữa ăn có nhiều chất béo, nồng độ triglyceride trong máu tăng cao, nhưng với một cơ thể khoẻ mạnh thì chỉ 12 giờ sau, hầu như tất cả các triglyceride này sẽ được cơ thể chuyển hoá hết tại gan và mô mỡ.

Mỡ máu cao gây xơ vữa mạch máu và tai biến tim mạch.
Nếu trong cơ thể, chất LDL- cholesterol (mỡ xấu) tăng cao hoặc giảm HDL-cholesterol (thiếu mỡ bảo vệ) sẽ dẫn đến hậu quả là tạo thành các mảng xơ vữa ở thành mạch máu, gây hẹp lòng mạch, tăng huyết áp, thiếu máu cơ tim, thiếu máu não, nặng nhất là vỡ các mảng xơ vữa làm lấp mạch não gây đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim có thể dẫn đến tàn phế hoặc tử vong.
Khi tăng triglyceride sẽ làm gan nhiễm mỡ, đề kháng lại chất insulin là nội tiết do tuyến tụy tiết ra có vai trò điều hòa chuyển hóa đường, dễ dẫn đến bệnh đái tháo đường. Trường hợp triglyceride quá cao (trên 1000mg/dl) có thể gây viêm tụy cấp.
Những thực phẩm nên ăn để phòng tránh mỡ máu cao:
+ Ăn nhiều rau củ quả tươi và trái cây chín loại ít ngọt (khoảng 500g mỗi ngày), với cách ăn bình thường tốt hơn là chỉ ép lấy nước uống.
+ Ăn nhiều tỏi nếu có thể ăn được.
+ Nên ăn cá và đậu các loại thay thế ăn thịt: mỗi tuần nên có 3 ngày ăn cá và 1 ngày ăn đậu (đậu phụ, đậu cô ve, đậu xanh, đậu đen… thay vì ăn thịt).
+ Ăn thịt thì chỉ nên chọn các loại thịt nạc không lẫn mỡ, không ăn da và gân.
+ Nên ăn tôm, tép, cua, ghẹ và các loại hải sản sẵn có.
+ Mỗi tuần chỉ nên ăn từ 1-2 quả trứng gà hoặc vịt.
+ Nên dùng các loại dầu như dầu vừng, dầu đậu nành, dầu hướng dương, dầu ô liu…thay cho mỡ động vật trong các món ăn chế biến bằng cách chiên xào.
+ Nên uống nhiều nước hàng ngày (từ 1,5 – 2 lít).

Những món ăn kiêng nên hạn chế :
Để phòng tránh mỡ máu cao, chúng ta cần kiêng hoặc hạn chế ăn uống các món sau đây:
– Không ăn thường xuyên các món chiên xào;
– Không ăn nhiều các loại thức ăn có hàm lượng cholestrol cao như óc lợn, mỡ động vật, da gà, da vịt, da lợn, lòng đỏ trứng, chân giò, gân bò, nội tạng động vật…;
– Không ăn quá nhiều đồ ngọt như chè, mứt, kẹo, bánh kem, kem, nước ngọt, nước tăng lực, nước trái cây đóng hộp, nước đường, mật ong…;
– Không uống quá nhiều rượu, bia; Không hút thuốc lá.
Tự chăm sóc và cải thiện khi mỡ máu cao
– Tự chăm sóc và thực hiện các công việc nhằm cải thiện khi mỡ máu cao rất cần cho mỗi bệnh nhân bị bệnh này. Bệnh nhân nên kiểm tra mỡ trong máu định kỳ 3 – 6 tháng/lần hoặc theo sự hướng dẫn của bác sĩ. Duy trì cân nặng ổn định, nếu bị thừa cân, phải tích cực giảm cân bằng chế độ ăn tiết chế và vận động. Nếu đã tích cực tiết chế và vận động mà mỡ trong máu vẫn còn cao thì bệnh nhân cần phải dùng thêm thuốc hạ mỡ máu. Thời gian dùng thuốc hạ mỡ máu thường kéo dài vài tháng đến vài năm hoặc suốt đời, tùy thuộc vào tình trạng bệnh theo chỉ định của bác sĩ.
– Đối với bệnh nhân tim mạch, bệnh thận mạn hoặc đái tháo đường, cần phải dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ để duy trì mỡ trong máu ở mức độ tối ưu nhằm phòng tránh đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Bệnh nhân nên chọn một môn thể thao ưa thích phù hợp với sức khoẻ để luyện tập như đi bộ, cầu lông, bóng bàn, bơi, đạp xe, thể dục dưỡng sinh, yoga…
– Những người trẻ tuổi, chưa có bệnh tim mạch và đái tháo đường thì cần thực hiện chế độ ăn tiết chế và vận động giảm bớt cân thừa. Kiểm tra lượng mỡ trong máu mỗi 3 tháng/lần. Nếu mỡ trong máu vẫn cao thì nên dùng thuốc trong một khoảng thời gian song song với việc tiết chế ăn uống và luyện tập cho đến khi mỡ trong máu không còn cao thì ngưng uống thuốc.

BS TRẦN THỊ THANH PHƯƠNG – TTYTDP